СОХТМОН – АСОСИ РУШДИ ҶОМЕАИ МУОСИР
17.09.2025
СОХТМОН – АСОСИ РУШДИ ҶОМЕАИ МУОСИР
Сохтмон яке аз соҳаҳои муҳимтарини фаъолияти инсон аст, ки таърихи чандинҳазорсола дорад. Аз сохтани пирамидаҳои Мисри қадим то биноҳои ултрамуосири асри 21, сохтмон на танҳо барои қонеъ кардани ниёзҳои зиндагии инсон, балки барои рушди иқтисодиву иҷтимоии ҷомеа нақши калидӣ дорад. Дар замони муосир, бо пешрафти технология ва афзоиши аҳолӣ, сохтмон ба яке аз пешбарандагони иқтисоди ҷаҳонӣ табдил ёфтааст. Ин мақола ба аҳамияти сохтмон, технологияҳои нав, мушкилот ва дурнамои ин соҳа дар Тоҷикистон ва ҷаҳон бахшида шудааст.
Сохтмон аз қадимтарин фаъолиятҳои инсон аст. Дар замонҳои қадим, одамон бо истифода аз сангу чӯб хонаҳои содда ва маъбадҳо месохтанд. Дар Мисри қадим пирамидаҳо бо истифода аз меҳнати дастаҷамъона ва усулҳои муҳандисии ибтидоӣ сохта шуда буданд. Дар асрҳои миёна дар Аврупо қалъаҳо ва калисоҳои бузург бо истифода аз сангҳои оҳакӣ ва меъмории мураккаб бунёд гардиданд.
Дар Тоҷикистон низ таърихи сохтмон ғанӣ аст. Масалан, ёдгориҳои меъмории асрҳои IX-XII, ба монанди мақбараи Хоҷа Машҳад дар ноҳияи Шаҳритус, намунаи барҷастаи санъати меъмории тоҷикон мебошанд. Ин биноҳо бо истифода аз хишти пухта ва нақшу нигорҳои мураккаб сохта шудаанд, ки то имрӯз боқӣ мондаанд.
Дар асри 20, бо инкишофи технология, сохтмон ба марҳилаи нав ворид шуд. Истифода аз бетон, пӯлод ва шиша имкон дод, ки биноҳои баландошёна ва инфрасохтори мураккаб сохта шаванд. Имрӯз сохтмон бо истифода аз технологияҳои рақамӣ ва маводи нав ба сатҳи комилан нав баромадааст. Дар асри 21, сохтмон бо истифода аз технологияҳои пешрафта ба таври назаррас тағйир ёфтааст. Баъзе аз технологияҳои муҳим инҳоянд:
• Чопи 3D дар сохтмон. Ин технология имкон медиҳад, ки биноҳо бо истифода аз принтерҳои 3D аз маводи махсус, ба монанди бетон, зуд ва бо хароҷоти кам сохта шаванд. Масалан, дар Аморати муттаҳидаи Араб ва Ҷумҳурии мардумии Чин аллакай хонаҳои чопи 3D сохта шудаанд;
• Маводи устувор. Барои коҳиш додани таъсири экологӣ, маводҳои аз нав коркардшаванда ва каммасраф истифода мешаванд. Масалан, бетони сабук ва шишаҳои энергияи каммасраф барои биноҳои экологӣ хеле муҳиманд;
• Технологияи BIM (Building Information Modeling). Ин системаи рақамӣ ба меъморон, муҳандисон ва сохтмончиён имкон медиҳад, ки лоиҳаҳои мураккабро дар муҳити виртуалӣ тарҳрезӣ ва идора кунанд. BIM хатогиҳоро коҳиш медиҳад ва самаранокиро баланд мебардорад;
• Роботҳо ва дронҳо. Роботҳо барои корҳои такрорӣ, ба монанди хиштчинӣ, ва дронҳо барои назорати майдонҳои сохтмон истифода мешаванд.
Сохтмон яке аз муҳаррикҳои асосии иқтисоди ҷаҳон аст. Ин соҳа ҷойҳои корӣ фароҳам меорад, талабот ба мавод ва хизматрасониҳоро афзоиш медиҳад ва ба рушди дигар соҳаҳо, аз қабили саноати металлургия ва нақлиёт, мусоидат мекунад. Тибқи маълумоти Бонки Ҷаҳонӣ, сохтмон дар соли 2024 тақрибан 13% иқтисоди ҷаҳониро ташкил додааст.
Дар Ҷумҳури Тоҷикистон сохтмон яке аз соҳаҳои афзалиятноки иқтисод аст. Сохтмони нерӯгоҳҳои барқи обӣ (ба монанди Роғун), роҳҳо ва пулҳо, инчунин манзилҳои истиқоматӣ ба рушди иқтисод ва беҳтар шудани сатҳи зиндагии мардум мусоидат мекунад. Масалан, лоиҳаи НБО-и Роғун на танҳо барои таъмини энергия, балки барои эҷоди садҳо ҷойи корӣ ва рушди инфрасохтор муҳим аст.
Хулоса сохтмон на танҳо як соҳаи иқтисодӣ, балки оинаи пешрафти ҷомеа аст. Аз пирамидаҳои қадим то биноҳои муосири баландошёна, ин соҳа ниёзҳои инсонро қонеъ мекунад ва ба рушди тамаддун мусоидат менамояд. Дар Тоҷикистон сохтмон яке аз самтҳои муҳими рушди иқтисод ва инфрасохтор аст. Бо истифода аз технологияҳои нав ва бартараф кардани мушкилот, ин соҳа метавонад ба рушди устувори кишвар мусоидат кунад.
Фаридун Давлатов – донишҷуи курси 3-и ихтисоси 700201-А1-и
факултети сохтмон ва меъмории ДТТ ба номи академик М.С.Осимӣ
Сотрудничество
