Донишгоҳи техникии Тоҷикистон ба номи академик М.С.Осимӣ

Раҳимов Ҷамшед Бобомуродович, декани факултет, номзади илмҳои техникӣ, дотсент

Факултети энергетикии Донишгоҳи техникии Тоҷикистон ба номи академик М.С. Осимӣ аз ибтидои ташкилёбии он арзи вуҷуд дорад. Тайёр намудани муҳандисон аз соли 1956 оғоз шуда, бо теъдоди 50 нафар донишҷӯён аз рӯйи 2 ихтисос – «Электрикунонии муассисаҳои саноатӣ ва дастгоҳҳо» ва «Энергетикаи ҳароратии саноатӣ» қабул шуда буданд.

Вобаста ба талаботи иқтисодиёт ва амалӣ намудани нақшаи дурнамои ҳукумати ҷумҳурӣ дар самти энергетика ва тайёр намудани мутахассисон дар ин самт имрӯз дар назди факултет 7 кафедраи тахассусӣ ва 1 кафедраи умумидонишгоҳӣ – неругоҳҳои электрикӣ, электротаъминкунӣ, ҳаракатдиҳандаҳои автоматикунонидашудаи электрӣ ва мошинҳои электрӣ, ҳимояи релеӣ ва автоматика, асосҳои назариявии радио ва электротехника, техника ва энергетикаи гармо, иқтисодиёт ва идора дар истеҳсолот, физика фаъолият менамоянд.

Дар кафедраҳои зикргардида бакалаврҳо ва магистрҳо аз рӯйи ихтисосҳои 1-430101 – Неругоҳҳои барқӣ, 1-430102 – Низом ва шабакаҳои энергетикии барқӣ, 1-430103 – Таъмини барқ (аз рӯйи соҳаҳо), 1-430104 – Истгоҳҳои барқии ҳароратӣ, 1-430105 – Энергетикаи ҳароратии саноатӣ, 1-430105-05 – Манбаъҳои барқароршавандаи ғайрианъанавии энергия, 1-270101-10 – Иқтисодиёт ва ташкили истеҳсолот (энергетика), 1-270101-12 – Иқтисодиёт ва ташкили истеҳсолот (алоқа), 1-380202 – Дастгоҳҳо ва низомҳои биотехникӣ ва тиббӣ, 1-390101 – Радиотехника, 1-530104-03 – Автоматонӣ ва ҳифзи релеии дастгоҳҳои электроэнергетикӣ, 1-530105 – Ҳаракатдиҳандаҳои автоматикунонидашудаи электрикӣ ва 1-530105-01 – Автоматонии ҳаракатоварандаҳои барқии дастгоҳҳои саноатӣ ва нақлиётӣ таҳсил менамоянд.

Ҳамасола ихтисосҳои назди кафедраҳои факултетро зиёда аз 400 нафар донишҷӯён хатм менамоянд. То имрӯз зиёда аз 13000 муҳандиси соҳаи энергетика ихтисосҳои назди кафедраҳои факултети энергетикиро хатм намудаанд, ки ҳоло дар самтҳои гуногуни ҷомеа чӣ дар дохил ва чӣ дар хориҷи кишвар кору фаъолият менамоянд.

Ҳоло дар факултет раванди таълим аз ҷониби 100 нафар устодони штатӣ ва ҳамкор таъмин карда мешавад, ки ҳиссаи устодони дараҷа ва унвони илмидошта зиёда аз 60%-ро ташкил медиҳад. Ҳамасола кормандонии таҷрибаи бойи истеҳсолидошта аз Вазорати энергетика ва захираҳи оби Ҷумҳурии Тоҷикистон, ШСХК «Барқи тоҷик», «Маркази барқу гармӣ», «Шабакаҳои барқии марказӣ», «Шабакаҳои барқии ш. Душанбе», Институтҳои лоиҳакашӣ ва дигар идораву муассисаҳо тариқи ҳамкорӣ ба фаъолияти педагогӣ ба кор ҷалб карда мешаванд.

Устодон ва кормандони факултет дар конференсия, симпозиум ва семинарҳои илмӣ маърӯза намуда, беш аз 2000 адад мақола, аз ҷумла зиёда аз 200 адад дар журналҳои аз ҷониби Комиссияи олии аттестатсионии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи Россия эътирофгардида ба чоп расонида, дар мактаби олимони ҷавони давлатҳои аъзои Созмони Ҳамкориҳои Шанхай дар Россия, Чин ва Қазоқистон; конференсияҳои байналмиллалӣ дар Федератсияи Россия, Белоруссия, Қазоқистон, Чин, Қирғизистон, Ҷопон, Лаҳистон, Озарбойҷон, Эрон ва дигар кишварҳо фаъолона иштирок намуда, имрӯз низ дар ин самт фаъолияти пурсамар доранд.

Устодони факултет мунтазам дар намоишгоҳ ва семинарҳои байналмиллалӣ дар мавзӯъҳои “Паст намудани талафоти энергияи электрикӣ”, “Реҷаи кори системаи энергетикӣ”, “Энергияи сабз” ва “Истифодаи панелҳои офтобӣ ва лампаҳои каммасраф” иштирок намуда, бо равандҳои инноватсионии ин соҳа хубтар шинос мегарданд.

Пешравиҳои илму техника дар натиҷаи заҳмати ҳаррӯзаи кормандони соҳаҳои гуногун ба вуҷуд омада, дар якҷоягӣ асоси ҷаҳиши инқилобии техникӣ мешавад, ки нишони он тағйирёбии куллии воситаҳои истеҳсолот ва технология мебошад.

Ёдовар мешавем, ки саҳми устодони факултет дар рушди соҳаи энергетикаи ватанӣ чашмрас буда, барои дастовардҳои соҳа аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо як қатор унвону орден, ҷоизаву ифтихорнома ва мукофотпулӣ қадрдонӣ шудаанд. Устодон Содиқов Х.Р. Иноятов М.Б. ва Аҳророва А.Д. бо унвони корманди шоистаи Тоҷикистон, Додхудоев М.Д. бо Ордени Шараф дараҷаи 2, Икрамов М.И. бо Ордени Шараф, Сафаров М.М. бо ордени Хизмати Шоиста ва Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон, Ҷалилов Р.А. бо медали ҷашнии «20-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон», Қасобов Л.С., Неъматова Ш., Саъдуллозода Ш.С., Абдуллозода Р.Т., Насриддинов А.С., Патапов В.В., Мирзозода Б.М. ва Ниёзӣ С.Р. бо Ҷоизаи ба номи Исмоили Сомонӣ дар соҳаи илмҳои техникӣ, зиёда аз 15 нафар устодони факултет бо нишони Аълочии маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон, зиёда аз 10 нафар устодони факултет бо унвони фахрии Аълочии “Барқи тоҷик” ва як қатор устодони дигар бо диплому раҳматномаҳои макотиби олии Федератсияи Россия ва ДТТ ба номи академик М.С. Осимӣ сарфароз гардидаанд.

Дар баробари ин донишҷӯён бо роҳбарии устодон дар корҳои илмӣ-тадқиқотӣ фаъолона иштирок намуда, бо натиҷаҳои бадастоварда дар маҳфилу семинарҳои илмӣ, озмунҳои гуногуни эҷодии ҷавонон дар тамоми сатҳҳо фаъолона иштирок карда, сазовори ҷойҳои ифтихорӣ мегарданд.

Имрӯз устодони ҷавони факултет барои таҳсил дар аспирантура ба донишгоҳҳои хориҷи кишвар фиристода шудаанд, ки тадқиқи корҳои илмии онҳо ба равандҳои инноватсионӣ пайваста мебошанд.

Аз соли 2014 сар карда, дар кафедраҳои тахассусии факултет донишҷӯён дар зинаи магистратура қабул карда мешаванд.

Соли 2015 барномаи таълимии зинаи магистратура аз рӯйи ихтисоси 1-430101 – Неругоҳҳои барқӣ аз аккредитатсияи касбӣ-ҷамъиятии Ассотсиатсияи маълумоти муҳандисии Аврупо гузашта, соҳиби сертификати аккредитатсияи байналмилалӣ ва нишони сифати EUR-ACE гардид, ки ин барнома аз тарафи 14 давлати Аврупо, ба монанди Олмон, Италия, Британияи Кабир, Фаронса, Испания, Белгия ва як қатор давлатҳо эътироф гардидааст.

Барномаи аккреди-татсияшуда ба феҳрасти умумиаврупоии барно-маҳои аккредитатсия-шудаи муҳандисии шабакаи аврупоӣ дар соҳаи таълимоти муҳандисии ENAEE дохил шудааст.

Ҳамасола магистрҳо ва устодони ҷавони факултет ҷиҳати давом додани таҳсил дар аспирантура ба макотиби олии шаҳрҳои Москва, Санкт-Петербург, Новосибирск, Екатеринбург, Новочеркасск, Челябинск ва Иркутск фиристода мешаванд.

Дар самти баланд бардоштани сифати таълим ва дастрасии донишҷӯён ба адабиёти техникӣ устодони факултет кӯшиш намудаанд, ки то имрӯз якчанд китобҳои дарсӣ ва дастурҳои таълимӣ-методиро таҳия ва чоп намоянд. Адади китобҳои дарсӣ ва маводи методие, ки аз тарафи омӯзгорони факултет чоп шудаанд, зиёда аз 130 номгӯйро ташкил медиҳад, ки аз ин 11 китоби дарсӣ бо забони давлатӣ буда, ба 5 адади он бо тавсияи Қарори мушовараи Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон ба чоп иҷозат дода шудааст.

Қисми зиёди озмоишгоҳҳои кафедраҳои назди факултет бо компютер ва дастгоҳҳои озмоишӣ ва мизлавҳа (стенд)-ҳои замонавӣ таъмин гардидаанд.

Дар баробари ин донишҷӯён якчанд мизлавҳа ва амсила (макет)-и худсозро барои гузаронидани кори озмоишӣ ба роҳ мондаанд, ки бархе аз онҳо дар озмун ва намоишҳо баҳои баланд гирифтаанд.

Аз тарафи устодони факултет дар самти ихтироъкорӣ ҳамасола патент ва гувоҳномаҳо гирифта мешавад.

Вобаста ба рушди соҳаи энергетикаи ватанӣ ва истифодаи технологияҳои муосир дар системаи энергетикӣ устодони факултет аз рӯйи барномаҳои муҳими илмӣ-техникии аҳамияти ҷумҳуриявидошта, тадқиқоти илмиро доир ба реҷаҳои кории таҷҳизоти электрикӣ, таҳлили реҷаҳои кории системаҳои энергетикӣ, элементҳои панелҳои офтобӣ, дастгоҳҳои бодӣ ва НБО дар шароити баландкӯҳ иҷро менамоянд.

Бо фармоиши ШСХК “Барқи тоҷик” факултет аз рӯйи мавзӯи «Тадқиқи реҷаи кории силсила неругоҳҳои барқию обии Вахш ва Қайроққум» ва мавзӯи фармоишии буҷавӣ доир ба «Коркард ва тадқиқоти дастгоҳҳои тавоноии хурди энергетикии офтобӣ» кори тадқиқотиро иҷро намуда, имрӯз дар самти “Сарфаҷӯйии энергия” корро идома дода истодааст.

Факултет бо корхонаҳои Вазорати энергетика ва захираҳои оби Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ШСХК “Барқи тоҷик” ҳамкориро ҷиҳати гузаштани таҷрибаомӯзӣ ва шиносоии донишҷӯён аз корхонаҳо васеъ ба роҳ монда, ҳамасола донишҷӯён ба НБО-и Норак, Бойғозӣ, Силсилаи НБО-и дарёҳои Вахш ва Варзоб, НБО-и Қайроққум, НБО-и Сангтӯда 1,2, МГБ ш. Душанбе, ШБ Ҷанубӣ, ШБ Марказӣ, Ширкати “Помирэнерҷӣ”, ШБ минтақаи Кӯлоб, ШБ Ленинобод, Корхонаи алюминии тоҷик ва дигар муассисаву институтҳои лоиҳакашӣ барои гузаштани таҷрибаомӯзӣ фиристода мешаванд.

Ҳамзамон, устодони факултет бо Институти физикаю техникаи ба номи Султон Умарови АМИ Ҷумҳурии Тоҷикистон ва “Маркази таълимӣ-омӯзишӣ оид ба манбаъҳои азнавтавлидшаванда ва истифодаи энергия”-и ҶСК “Системавтоматика” дар самти “Манбаъҳои барқароршавандаи ғайрианъанавии энергия” ҳамкории судманд доранд.

Устодони факултет бо КВД ҷумҳуриявии Пажӯҳишгоҳи лоиҳакашии “Нурофар” ва “Ширкати алюминии тоҷик” ҳамкории муфид доранд.

Устодон баҳри тарбияи ахлоқии насли наврас мунтазам кӯшиш ба харҷ дода, бо маҷаллаи “Муҳандиси ҷавон” ҳамкории зич доранд ва мақолаҳои тарбиявиашон пайваста дар ин маҷалла рӯйи чоп меояд. Раванди тарбия мувофиқи талаботи низомнома ва оинномаҳои донишгоҳ ва Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳ монда шуда, дар ин самт устодон ва донишҷӯёни факултет фаъолона дар тамоми чорабиниҳои сиёсӣ, фарҳангӣ-тарбиявии донишгоҳӣ ва дар сатҳи шаҳру ҷумҳурӣ баргузоршаванда иштирок мекунанд.

Иштироки донишҷӯёни факултет дар рӯзҳои бастани маҷрои дарёи Вахш, ба истифода додани МБГ-2 шаҳри Душанбе ва 2 агрегати НБО-и “Роғун” боиси боз ҳам дарки баланди масъулияташон ба омӯзиши касби муҳандисӣ гардидааст.

Як қатор хатмкардагони факултет дар вазифаҳои масъули давлатию ҳукуматӣ фаъолият намудаанд ва айни ҳол кор мекунанд, ки боиси ифтихори факултет ва донишгоҳ мебошанд: Усмонзода У., Ҷ.Д. Шофақир, М.И. Исмоилзода, Убайдулозода Ғ., Мусоева Р.Ғ., Хошмуҳаммедова Р.Ю., Очилов А.К., Аминзода И., Самизода Д., Раҳимова Б.Ф., Шабдолов Ш., Бояков Ғ., Маҳкамов Р., Ёров А., Рабиева Г., Қурбонов Р., Холиқзода М., Самиев Ш.Ҳ., Хоҷаева У.Т., Зоғаков Р.С., Ҷонов Н., Шарипов А., Ғозибеков И., Халилов Ш.М., Мансуров Ҷ.М., Қаюмов Т., Исупов Ф.А. ва дигарон.